Ứng cử dân biểu Hoa Kỳ: Việc gì cứ phải luật sư?

Câu chuyện đằng sau dân biểu tại Hoa Kỳ – những chính trị gia chuyên nghiệp. (Bài trích)

Nguyễn Quốc Tấn Trung

Khác với mô hình tại Việt Nam, các dân biểu của Nghị Viện Hoa Kỳ (Bao gồm cả Hạ Viện và Thượng Viện) làm việc toàn thời gian với tư cách này.

Theo nghiên cứu được thực hiện bởi Congressional Management Foundation, một thành viên thông thường của Nghị Viện làm việc khoảng 59 giờ đồng hồ một tuần tại văn phòng địa phương và khoảng 70 giờ một tuần tại văn phòng thuộc Washington (các dân biểu buộc phải di chuyển thường xuyên giữa thủ đô và nơi họ trúng cử), cao hơn khá nhiều lần so với giờ làm việc trung bình 48 giờ hàng tuần của người lao động thông thường. Vậy họ thật sự làm những gì?

Được trao nguồn lực riêng

Về nguồn lực, dân biểu Hạ Viện được quyền tuyển dụng tối đa 22 nhân viên làm việc cho các văn phòng của mình (18 nhân viên thường trực và 4 intern hoặc bán thời gian); các thượng nghị sĩ có đặc quyền không giới hạn, tuy nhiên thỏa thuận bất thành văn thường giới hạn tối đa 38 nhân viên. Các đại biểu cũng sẽ được cấp nguồn kinh phí hoạt động tương ứng theo mức độ dân số của tiểu bang mình đại diện cho chi tiêu thông thường và lương thưởng của nhân viên trực thuộc. Việc chi tiêu nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp bởi các báo cáo tài chính công khai, bắt buộc các đại biểu phải có kế hoạch chi tiêu hiệu quả.

Xét về tài chính, đây là một cách làm tốn kém, nhưng đồng thời cũng tạo điều kiện cho các nghị sĩ có thể tự thân vận động trong việc nghiên cứu chính sách, thống kê, khảo sát và công bố những thông tin về ý nguyện của người dân thuộc tiểu bang đã bầu chọn mình.

Nghị sĩ Scott Perry chụp hình lưu niệm với các intern làm việc tại văn phòng của ông. Ảnh: 4thdistrictintern

Thậm chí, nguồn động lực quan trọng này cũng giúp các nghị sĩ có thể tự mình đánh giá, soạn thảo và đệ trình dự thảo luật. Không hiếm trường hợp các đạo luật quan trọng được đặt theo tên các nghị sĩ chủ bút (Đạo luật Chống Độc Quyền – Đạo luật Sherman theo tên của Thượng nghị sĩ John Sherman; hoặc Đạo luật Cải cách vận động lưỡng đảng – Đạo luật McCain – theo tên của Thượng nghị sĩ John McCain). Điều quan trọng hơn, chúng ta biết được phía sau của một dân biểu Hoa Kỳ – với tư cách là một người có khả năng thu hút quần chúng – là cả một tập thể, có thể có cả các luật gia, chuyên gia kin

 tế hoặc khoa học kỹ thuật nếu cần thiết, giúp họ đảm bảo nắm bắt và tường tận các vấn đề của một dự luật hoặc sự kiện xã hội quan trọng, không bị lệ thuộc vào quan điểm của các cơ quan hành pháp chuyên trách hoặc người đứng đầu Nhị Viện.

Những tuần làm việc dài

Các công việc chính thức của dân biểu được chi trả lương thưởng một cách chuyên nghiệp bao gồm Đại diện địa phương (Local Representation) – thu thập và phản ánh ý kiến của khoảng 650,000 cử tri đối với một thành viên Hạ Viện và khoản 2 triệu cử tri nếu là thành viên Thượng Viện. Các văn phòng địa phương đồng thời phải phân tích tác động của pháp luật và chính sách của chính phủ và thông tin các phân tích này cho cử tri cũng như mức độ tác động của chúng đối với tiểu bang. Những nghị sĩ mặt khác phải duy trì liên lạc với quan chức địa phương và liên bang để nắm được chắc chắn nhu cầu kinh tế xã hội chính yếu của khu vực. Tại văn phòng địa phương, các nghị sĩ được ghi nhận trách nhiệm tiếp xúc cử tri, thậm chí là cầu nối hỗ trợ giải quyết các vấn đề giữa cử tri với cơ quan công quyền nếu có – được gọi là Trách nhiệm dân cử (Constituency Service).

Tại D.C, các dân biểu có khá nhiều công việc chính thức để thực hiện hoạt động “chuyên môn” như Hoạch định chính sách quốc gia (Making National Policy) bao gồm tranh luận và bảo vệ quan điểm cử tri địa phương. Trách nhiệm ủy ban (Committee Work) cũng là một công việc thường xuyên, trong đó các nghị sĩ sẽ phải tham gia vào các ủy ban hoặc tiểu ban, nghiên cứu và giải quyết các vấn đề cụ thể mà ủy ban đó được giao phó, nghe và quyết định trong các phiên điều trần.

Một buổi tranh luận tại chương trình nghị sự Floor Action để thông qua, sửa đổi dự thảo đạo luật.

Đặc biệt không thể không kể đến Floor Action (cũng thường được gọi là Floor Debate), một giai đoạn chính thức để thông qua bất cứ dự luật nào tại Hạ Viện hay Thượng Viện, theo đó các thành viên nghị viên phải đưa ra quan điểm chính thức về dự luật (phục vụ việc công báo và thông tin cho cử tri); tham gia tranh luận ủng hộ hoặc phản bác dự luật, đề xuất thay đổi, điều chỉnh và cuối cùng là bỏ phiếu thông qua hoặc không thông qua dự luật.

Bằng cách phương pháp trên, chúng ta rõ ràng thấy được quá trình tham gia tích cực và chủ động của tất cả các dân biểu vào hoạt động lập pháp, kiểm soát hành pháp và duy trì mối quan hệ với cử tri, thay vì được làm thay bởi cơ quan “lãnh đạo” Quốc Hội hoặc Chính phủ.

—

Hiển nhiên, bài viết không nhằm kêu gọi áp dụng một cách mù quáng hệ thống và cấu trúc làm việc của nghị viện Hoa Kỳ bởi chúng ta chưa đạt đến mức độ minh bạch tài chính, quản lý tài chính chặt chẽ cũng như văn hóa chính trị và pháp luật cũng có nhiều khác biệt. Tuy nhiên, đây lại là cách thức tổ chức khá phổ biến trên thế giới, dù quy mô có khác nhau (Australia, Canada…). Thêm vào đó, với thực trạng quyền lực của Quốc Hội ngày càng yếu đi cũng như vai trò của Đại biểu quốc hội không được xem trọng, một sự tham khảo cầu thị để cải tổ phương thức hoạt động theo hướng chuyên nghiệp hóa và tăng cường quyền của các đại biểu là không thể tránh khỏi./.