Những điều bạn có thể chưa biết về tiếng Đài Loan

Bài viết này nằm trong số báo tháng Mười năm 2022 của Luật Khoa tạp chí, được phát hành lần đầu trên ấn bản PDF đề ngày 6/10/2022.

Người Đài Loan nói tiếng gì?

Câu hỏi tưởng chừng đơn giản này chưa bao giờ có câu trả lời giản đơn, cả trong lịch sử, hiện tại lẫn tương lai của đảo quốc.

Ngôn ngữ của người Đài gắn chặt với căn tính và vận mệnh của họ.

Muốn tìm hiểu, chúng ta vừa phải lần lại lịch sử Đài Loan, vừa phải đặt nó trong mối tương quan với Trung Quốc, và xóa đi một số hiểu lầm phổ biến về ngôn ngữ của các dân tộc người Hoa.

Trung Quốc: Cùng một thứ chữ, nhưng không cùng một thứ tiếng

Ngôn ngữ được dùng chính thức ở Trung Quốc là tiếng Quan thoại (官話, hay “Mandarin” trong tiếng Anh).

Giống như tên gọi, đây vốn dĩ là “tiếng của quan lại”, là tiếng nói của những người sống chủ yếu ở khu vực phía Bắc Trung Quốc. Từ “Mandarin” có nghĩa là quan chức, và sau được dùng để chỉ luôn thứ ngôn ngữ của các quan. [1]

Người dân sinh sống lâu đời ở mỗi vùng của Trung Quốc lại có một thứ tiếng riêng. Nhiều người trước nay vẫn gọi các thứ tiếng riêng đó là “phương ngôn” (方言 - dialect). Đây là cách nói không chính xác và dễ gây hiểu lầm.

Một người từ vùng này sang vùng khác sẽ không thể hiểu được người địa phương đang nói gì nếu không học trước thứ tiếng của vùng đó. Ví dụ như người Bắc Kinh sẽ không hiểu được tiếng Quảng Đông, hoặc người Quảng Đông sẽ không hiểu được tiếng Phúc Kiến.