Bà Hoàng Thị Minh Hồng, cựu giám đốc điều hành của tổ chức CHANGE, sẽ bị đưa ra xét xử về tội trốn thuế tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 28/9/2023, hai nguồn tin của Luật Khoa tạp chí tại Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc và một tổ chức quốc tế khác cho hay.
Cập nhật lúc 11:00 ngày 28/9, giờ Việt Nam: Bà Hoàng Thị Minh Hồng lãnh án 3 năm tù, bị phạt 100 triệu đồng vì tội trốn thuế.
Hoàng Thị Minh Hồng là ai?
Bà Hồng là sáng lập viên và giám đốc điều hành của tổ chức phi lợi nhuận CHANGE từ năm 2013 tới năm 2022. [1]
Bà được biết đến như một nhà hoạt động môi trường nổi bật và là người Việt Nam đầu tiên đặt chân tới Nam Cực. Bà cũng là học giả tham gia chương trình đào tạo lãnh đạo của Obama Foundation. [2]
CHANGE là tên thường gọi của Trung tâm Hành động và Liên kết vì Môi trường và Phát triển. Đây là một tổ chức khoa học - công nghệ, trực thuộc Liên hiệp các hội khoa học - kỹ thuật Việt Nam (VUSTA).
Tháng 11/2022, CHANGE tuyên bố đóng cửa. [3]
Vụ bắt giữ ngày 31/5/2023
Ngày 31/5/2023, Công an Thành phố Hồ Chí Minh tạm giữ bà Hồng cùng chồng và và một số cựu nhân viên của CHANGE, theo một công thư của Liên Hiệp Quốc gửi chính phủ Việt Nam đề ngày 28/7/2023. [4]
Lệnh tạm giữ ghi lý do là “tội trốn thuế”.
Chồng bà và các nhân viên được trả tự do vào chiều cùng ngày, riêng bà Hồng tiếp tục bị tạm giữ.
Ngày 3/6, chồng bà Hồng nộp 200 triệu đồng cho chính quyền để khắc phục hậu quả.
Ngày 5/6, Cơ quan Cảnh sát Điều tra trực thuộc Công an Thành phố Hồ Chí Minh ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và lệnh tạm giam bà Hồng với cáo buộc “trốn thuế”, theo bản kết luận điều tra đề ngày 24/8/2023.
Sự im lặng của chính quyền và báo chí nhà nước
Sau khi rộ lên tin đồn bà Hoàng Thị Minh Hồng bị bắt ngày 31/5, chính quyền không có bất kỳ phát ngôn nào. Phát ngôn liên quan duy nhất là câu trả lời chung chung, không cụ thể của người phát ngôn Bộ Ngoại giao chiều ngày 1/6, trong đó không khẳng định cũng không phủ nhận vụ bắt giữ. [5]
Đến ngày 21/6, Công an Thành phố Hồ Chí Minh mới công bố thông tin về vụ bắt giữ bà Hồng. Tới lúc này, báo chí nhà nước mới đưa tin. [6]
Kết luận điều tra và cáo trạng nói gì?
Trung tâm CHANGE hoạt động theo mô hình doanh nghiệp.
Bà Hồng bị cáo buộc chỉ đạo Trung tâm CHANGE trốn 6.791.057.493 đồng (khoảng gần 6,8 tỷ đồng), trong đó một nửa là thuế giá trị gia tăng, một nửa là thuế thu nhập doanh nghiệp.
Từ khi thành lập vào năm 2013 đến tháng 6/2022, CHANGE có doanh thu tổng cộng gần 68 tỷ đồng, gồm tiền dịch vụ và tài trợ từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước nhưng “không kê khai, không nộp bất kỳ tờ khai thuế thu nhập doanh nghiệp nào”, tương tự với thuế giá trị gia tăng. Chỉ từ năm 2022, CHANGE mới nộp ba tờ khai thuế giá trị gia tăng và một tờ khai thuế thu nhập doanh nghiệp.
Tại cơ quan điều tra, bà Hồng “thừa nhận hành vi phạm tội của mình” và “viết đơn xin nộp số tiền đã trốn thuế nhằm khắc phục hậu quả”.
Viện Kiểm sát Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh quyết định truy tố bà Hồng ra tòa với cáo buộc trốn thuế theo Khoản 3, Điều 200 Bộ luật Hình sự, với khung hình phạt từ 2 đến 7 năm tù.
Bà Hồng không có tình tiết tăng nặng.
Bà Hồng có nhiều tình tiết giảm nhẹ, bao gồm “khai báo rõ ràng, thành khẩn, ăn năn hối cải”, “tự nguyện bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả”, “có thành tích xuất sắc trong công tác”.
Bà Hồng là người thứ sáu bị bắt giữ có liên quan đến các tổ chức phi lợi nhuận đã đăng ký trong nước mà chính quyền Việt Nam nhắm tới từ năm 2021 tới nay, bao gồm Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương (MEC), Đặng Đình Bách (LPSD), Ngụy Thị Khanh (GreenID), và Nguyễn Sơn Lộ (SENA). Ngoại trừ vụ của ông Lộ là tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ, còn lại đều là tội trốn thuế. Mới đây, vào ngày 15/9/2023, chính quyền đã bắt người thứ bảy, bà Ngô Thị Tố Nhiên, giám đốc của VIETSE - một doanh nghiệp xã hội chuyên về năng lượng. [11]
Một báo cáo nghiên cứu của Dự án 88 - một tổ chức nhân quyền Việt Nam đăng ký tại Hoa Kỳ - kết luận rằng các vụ án “trốn thuế” nêu trên đều có động cơ chính trị và không được xét xử công bằng. [12]
11. BBC News Tiếng Việt. (2023, September 21). VN bắt giám đốc năng lượng Ngô Thị Tố Nhiên của VIETSE sau chuyến thăm của TT Biden. BBC News Tiếng Việt. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66876263
Trịnh Hữu Long
